متدولوژی زندگی برتر مصطفی فروتن ؛ روانشناس ، مدرس و محقق علوم رفتاری
بیمه موضوع آشنایی برای همه ماست. این موضوع به ساز و کاری اطلاق می‌شود که طی آن بیمه گر، بنا به قوانینی تعهد می‌کند که زیان احتمالی یک بیمه‌گذار را در صورت وقوع یک حادثه در یک دوره زمانی خاص، جبران کند یا خدمات مشخصی را به وی ارائه دهد. بنابراین، بیمه یکی از روش‌های مقابله با ریسک است. ریسک هم به معنای نداشتن اطمینان و آگاهی در مورد نتیجه یک عمل است. طی هفته‌های اخیر، در کنار همه بخش‌های مختلفی که در قالب بیمه به آن پرداخته می‌شود، عبارت جدیدی نیز در رسانه‌ها تحت عنوان بیمه ازدواج و طلاق مطرح شد که خبر آن ابتدا از دهان مدیران وزارت ورزش و جوانان شنیده شد. محمدرضا رستمی معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان در مراسم امضای تفاهمنامه با بیمه ایران از ایده جدید این وزارتخانه پرده برداشت. جدیدترین نوع از انواع بیمه‌ها که گویا علاوه بر پشتیبانی از هزینه‌های مراسم ازدواج، مشاوره پیش از آن و خسارات ناشی از طلاق، فوت یا بر هم خوردن مراسم عروسی را نیز در سبد حمایتی خود دارد. در همین راستا محمود گودرزی وزیر ورزش و جوانان با اشاره به اینکه ازدواج جوانان یکی از موضوعات و دغدغه‌های جدی مطرح در کشور است و جزو مطالبات اجتماعی است بر این نکته تأکید کرد که باید با اقدامات عملی در جهت افزایش نرخ ازدواج، کاهش نرخ طلاق و تحکیم پایه‌های خانواده اقدامات اساسی صورت گیرد که بیمه تا حد زیادی می‌تواند مشکل جوانان را تسهیل کند. وی همچنین با اشاره به ضرورت اطلاع‌رسانی در زمینه بیمه ازدواج جوانان گفت: بدیهی است که دولت به تنهایی قادر به رفع مسائل مبتلا به جوانان نیست بنابراین باید از همه ظرفیت‌های موجود در جامعه بویژه ظرفیت‌های مردمی بهره برد و از تکنیک‌هایی استفاده کرد که الزاماً شناخته شده نیست.
کارکردهای بیمه ازدواج
محمدرضا رستمی معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان در این باره می‌گوید: «جوانان سرمایه اجتماعی همه جوامع به شمار می‌آیند و اکنون بسیاری از آنان با مشکلات و تردیدهای فراوانی در حوزه فردی، ارتباطی، اشتغال و آینده‌شان مواجه هستند. در این بیمه هزینه مشاوره‌های پیش از ازدواج، جهیزیه، مراسم ازدواج، حمایت از پرداخت مهریه و خسارت ناشی از طلاق یا فوت مد نظر است.»
وی در توضیح کارکرد این نوع بیمه می‌افزاید: «مشاوره و آموزش پیش از ازدواج و بیمه آن می‌تواند بخشی از این ناامیدی و تردید را میان جوانان کاهش دهد. زیرا امید از برجسته‌ترین مباحث مربوط به جوانان به عنوان سرمایه‌های اجتماعی جامعه به شمار می‌رود. امید با موضوع‌هایی همچون آینده جوان، اشتغال و ازدواج گره خورده است و در حال حاضر جوانان و خانواده‌هایشان نگرانی‌های زیادی در این عرصه دارند. ایجاد امید در جامعه علاوه بر فعالیت‌های فرهنگی و گفتمانی نیاز به اقدامات اجرایی نیز دارد، که بیمه ازدواج در راستای عملیاتی شدن امید در جامعه و در بین جوانان در دستور کار قرار گرفته است. امیدواریم این برنامه به مدیریت آینده مسائل جوانان، کاهش آسیب‌های اجتماعی و افزایش سرمایه‌های اجتماعی کمک کند.»
به گفته این مقام مسئول در حال حاضر حدود 750 هزار ازدواج در سال رخ می‌دهد، اما وجود 10 میلیون جوان مجرد در کشور حاکی از این مطلب است که هر سال، حدود یک دهم این افراد امکان ازدواج دارند. وی یکی دیگر از نتایج این بیمه را بازگشت مسئولیت‌های اجتماعی ازدواج به خانواده‌ها عنوان می‌کند.
وی ادامه می‌دهد: «در فازهای بعدی، بیمه به یکی از اساسی‌ترین موضوع‌ها در خصوص جوانان یعنی تفریح و فراغت سالم پرداخته می‌شود. جامعه جوان نیازمند تفریحات سالم است تا بتواند هیجاناتش را مدیریت کند و تفریح و فراغت سالم و پرهیجان نیازمند تأمین هزینه است که بسته حمایتی بیمه فراغت آن را پوشش خواهد داد.»
رستمی با بیان اینکه امکان ندارد بدون مشارکت جامعه برای آینده آن فکر و سرمایه‌گذاری کرد، بیان می‌کند: «مشارکت جامعه جوان بخصوص خانواده‌ها در سرنوشت آنان یکی از معیارهای مهم بیمه نامه ازدواج است؛ موضوعی که به اشتباه مشکلات و پدیده‌های مرتبط با جوان را از خانواده بیرون کشید، وارد نظام آموزشی کرد، بعد وارد جامعه شد و این پخش شدگی منجر به مشکلاتی در جامعه جوان شد.»
معاون ساماندهی امور جوانان با اشاره به اینکه تردیدی نیست که مسئولیت‌پذیری و مشارکت جوانان و خانواده آنان در سرنوشت آینده‌شان بسیار تأثیرگذار و کلیدی است، می‌گوید: «با این رویکرد ما می‌خواهیم در مرحله عمل اقدامی انجام دهیم که جوان ما از ازدواج، فرزند آوری، کسب و کار و ورود به یک شغل مناسب نهراسد. از تفریح و سرگرمی سالم گریزان نباشد و آینده تحصیلی روشنی را برای خود ترسیم کند. مجموعه این موارد که در عمل، فرد جوان در زندگی خود لمس می‌کند، در قالب یک تفاهمنامه با بیمه ایران تعریف و دنبال می‌شود.»
بیمه ازدواج طرحی لازم اما ناکافی
این خدمت بیمه‌ای بیش از آنکه تنها نوعی خدمت اقتصادی دانسته شود، بدون شک کنشی اجتماعیست. دکتر امان‌الله قرایی مقدم جامعه شناس در این باره می‌گوید: «هرچند کلیات این بیمه در تسهیل ازدواج و احتمالات بعد از آن مؤثر است اما کافی نیست. به عبارت بهتر بیمه ازدواج ضمانت نامه‌ای لازم و ناکافی است. اینکه مشاوره و مددکاری قبل از ازدواج به کمک بیمه انجام شود دو طرف را برای مراجعه به مشاوره‌ها ترغیب می‌کند چه بسا مشاوره به اتخاذ تصمیم درست کمک و ادامه مسیر را تسهیل می‌کند. همچنین این بیمه در تأمین بخشی از مخارج عروسی که محل مناقشه بسیاری از جوانان است نیز مؤثر است.»
دکتر قرایی مقدم می‌افزاید: «تأمین هزینه‌های ازدواج و زندگی یکی از عوامل بازدارنده ازدواج است که در طرح مذکور باید بیشتر به آن پرداخته شود و خانواده‌ها هم در این امر باید بیشتر همراه جوانان باشند.»
وی با توضیح نقش خانواده در تسهیل ازدواج یادآور می‌شود: «نقش خانواده‌ها و خود جوانان مهم‌تر از نقش برنامه ریزان در مقوله ازدواج است، این اشتباه است که همه چیز را در گرو کارها و اقدامات برنامه ریزان بدانیم. دولت باید با اشتغالزایی و درآمدزایی و تسهیلات تأمین مسکن به عنوان نیروی محرک برای ازدواج جوانان راهگشا باشد اما نقش اصلی و مهم‌تر بر عهده خانواده هاست.»
کاهش آسیب‌های اجتماعی و امنیت خاطر بیمه شدگان
این جامعه شناس تأکید می‌کند که به نظرم ضروریست که به ازدواج تنها به مثابه یک اتفاق احساسی نگاه نکنیم بلکه شناخت ادراکی را در کنار شناخت‌های احساسی ببینیم. شناخت ادراکی یعنی وضعیت خانواده‌ها، میزان فهم طرفین از زندگی، تناسب فرهنگی و… که با دخالت مؤثر خانواده‌ها به تصمیم عقلانی تری منجر شود. در کنار موضوعات فوق الذکر بحث امنیت را هم باید در موضوع ازدواج در نظر بگیریم. مهم‌ترین آسیبی که در ازدواج می‌تواند وجود داشته باشد، این است که زن و مرد به هر دلیلی نتوانند در کنار هم زندگی کنند و تصمیم به جدایی بگیرند در این زمان است که سرنوشت آنها در هاله‌ای از ابهام قرار می‌گیرد. به همین خاطر است که این طرح می‌تواند عاملی برای امنیت خاطر تلقی شود.
این جامعه شناس با اشاره به آمار طلاق در کشور ادامه می‌دهد: «باید واقع بین باشیم و به این فکر کنیم که اگر این بیمه نتواند در استحکام خانواده و کاهش طلاق مؤثر باشد (که احتمالاً خواهد بود)، بدون شک برای وجود حس امنیت و اطمینان خاطر بعد از طلاق یک خبر خوش تلقی می‌شود.»
قرایی مقدم تأکید می‌کند: «سالها بود که زندانیان مهریه درصد قابل توجهی از زندانیان را تشکیل می‌دادند که علاوه بر تحمیل هزینه‌هایی به دولت در طولانی کردن مدت طلاق و فرسایش روحی جامعه تأثیر می‌گذاشت، اما با وجود این طرح می‌توان امید داشت از بروز آسیب‌های اجتماعی جلوگیری شود.»
وی با مثبت ارزیابی کردن طرح بیمه ازدواج می‌گوید که باید به فکر تقویت این بیمه بود.
بیمه؛ آسایش روانی
مصطفی فروتن روانشناس نیزدر بیان نظرش درباره بیمه ازدواج ابتدا به تعریف بیمه می‌پردازد و می‌گوید: «بیمه یعنی امنیت و آسایش روانی. شما وقتی می‌گویی فلان چیز را بیمه کرده‌ام یعنی در امنیت قرار گرفتم. اما در محاوره همین تعریف از بیمه و امنیت خاطر دو احساس متفاوت ایجاد می‌کند، یکی برای افراد محتاط که بار مثبت و تقویتی دارد و برای برخی دیگر که احساس امنیت از بیمه دستاویزی است تا از خود سلب مسئولیت کنند.
پس بیمه در این حالت بار منفی دارد. لذا در خصوص بیمه ازدواج و طلاق نیز بسته به سبک تربیتی افراد هر یک از این حس‌ها می‌تواند به وجود بیاید. در خصوص ازدواج باید در نظر گرفت که این ریسک‌پذیری باعث نشود که عده‌ای با خیال آسوده هر کار خواستند انجام دهند، لذا باید مجموعه رفتارها در این باره پیش‌بینی شود.»
این روانشناس ادامه می‌دهد: «بیمه ازدواج بعد سخت افزاری تسهیل امر ازدواج است حال آنکه باید بعد نرم افزاری که همان آموزش مهارت‌های زندگی است نیز در دستور کار قرار گیرد. وقتی جوانان ما به لحاظ فکری و روانی آماده ازدواج نیستند، بیمه عملاً نمی‌تواند راهگشا باشد. حتی موضوع مشاوره قبل از ازدواج که یکی از بندهای تحت پوشش بیمه مذکور است. باید حداقل چند ماه قبل از ازدواج طرفین تحت مشاوره قرار گیرند اما چیزی که عملاً شاهدیم اینکه افراد یک هفته قبل از ازدواج آن هم نه به خاطر درک لزوم مشاوره که صرفاً به خاطر از سر باز کردن موضوع مراجعه می‌کنند و عموماً هیچ اثری ندارد. چه بسا مقطعی نگاه‌کردن به موضوعات هرگز به فرهنگ‌سازی منجر
نمی‌شود.»
دکتر فروتن با تأکید بر اینکه ازدواج تحت تأثیر عوامل مختلف است، می‌گوید: «در مقوله ازدواج قرار است دو فرد بنا بر فرمول‌ها و فاکتورهای مختلف در کنار هم قرار گیرند پس نیاز به شناخت درست از یکدیگر دارند و مشاوره یکی از مؤثرترین راه‌ها برای شناخت است، موضوعی که در جامعه کاملاً بی‌اهمیت تلقی می‌شود و افراد لزوم مشاوره را درک نمی‌کنند.»
وی با انتقاد از نگاه جامعه نسبت به مشاوره می‌افزاید: «در طول مدت زندگی، خانواده چیزی تحت عنوان مشاوره را بد می‌داند و افراد نام مشاوره و روانشناس و روانپزشک را برچسب می‌دانند و همین باعث هراس روانی از مشاوره شده است. لذا اگر قرار است مشاوره ازدواجی صورت بگیرد باید ابتدا روی خودشناسی کار کرد و بعد از آن به ابعاد مختلف شخصیتی پرداخت که مطمئناً در طول یک هفته هرگز نمی‌توان کارکرد درستی داشت.»
این روانشناس با ابراز تأسف از روند افزایشی مشاوره‌های بی‌اثر قبل از ازدواج بیان می‌کند: «بیشتر مشاوره‌هایی که اخیراً شاهد آن هستیم حالت هیجانی دارد و مسلماً اثر خاصی از آن نمی‌بینیم.»
به گفته دکتر فروتن ما در برنامه‌ریزی تاکنون روی بخش سخت‌افزاری ازدواج زیاد کار انجام داده‌ایم، باید به بعد نرم‌افزاری آن که همان تغییر نگرش‌هاست نیز تمرکز کنیم. تا به جایی نرسیم که آمار طلاق‌مان روز به روز بالا برود و طرف بخواهد برای رهایی از بند زندگی همه چیزش را از دست بدهد…
http://iran-newspaper.com/Newspaper/Page/6164/4/119625/1