با فرزندان سختگیر نباشیم
آسیب های اجتماعی, اعتیاد, خانواده, فرزند پروری
2,082 Views
در این زمینه با دکتر مصطفی فروتن، عضو هیات علمی دانشگاه علوم اجتماعی کشور و روانشناس همکلام شدیم تا مروری داشته باشیم به این آفتی که برخی خانواده‌ها را گرفتار خود کرده است.
این استاد دانشگاه در ابتدا با اشاره به این نکته که باید در مبحث اعتیاد چند شاخص را با هم در نظر بگیریم، به تپش می‌گوید: نمی‌توان تنها یک عامل را دلیل اعتیاد عنوان کرد و باید گفت مجموعه‌ای از عوامل همه با هم در اعتیاد یک فرد دخیل بوده و مولفه‌های زیادی در بحث اعتیاد وجود دارد که باید به آن پرداخت. امروز اعتیاد فقط در سن شروع، تغییر نکرده بلکه در شاخص‌های مختلف تغییر یافته و به نوعی مبحث اعتیاد جا به جایی محتوایی داشته است. باید در گام اول خود اعتیاد را تعریف کنیم. اعتیاد وابستگی انسان به کار یا موادی است که برای او نه‌تنها سود ندارد بلکه ضرر هم دارد.
این دکتر روانشناس ادامه داد: افزایش علم در همه زمینه‌ها تاثیرگذار بوده و یکی از جاهایی که تاثیر منفی داشته متاسفانه در بحث اعتیاد به مواد مخدر است. تاثیر منفی امروز این است که ما از اعتیاد گیاهی به اعتیاد صنعتی رسیدیم مواد مخدر در گذشته تریاک و هروئین بود، اما امروز انواع و اقسام مخدر را می‌توانیم ببینیم مواد مخدر صنعتی و شادی‌آور و… که تعریف ظاهری و حتی به نوعی باطنی اعتیاد را تغییر دادند. همان‌طور که گفتم ماهیت اعتیاد تغییر موضوع داده و به مواد دیگر کشیده شده و دارو‌ها هم جزو مواردی است که سوءمصرفشان برای افراد اعتیاد ایجاد می‌کند داروهایی مثل ریتالین و ترامادول و داروهای خواب‌آور و مسکن.
سختگیری بیش از حد و اعتیاد
این استاد دانشگاه گفت: باید به این نکته هم توجه کرد که امروز در خانواده‌ها هم تغییرات بسیاری دیده می‌شود. به طور کلی چهار نوع فرزندپروری داریم خانواده آسان‌گیر، غافل، خانواده قاطع و خانواده سختگیر. در گذشته اکثر خانواده‌هایمان خانواده سهل‌گیر یا غافل بودند. خیلی کم خانواده سختگیر و قاطع وجود داشت، اما امروز تغییر پیدا کرده و اکثر خانواده‌ها سختگیر شدند که این هم آنچنان درست نیست و گاهی این سختگیری باعث فرار فرزند از فضای صمیمی خانواده و گرفتار شدن در دام اعتیاد می‌شود.
وی ادامه داد: این سختگیری‌ها ممکن است افراد خانواده را به سمت موج سوم اعتیاد یعنی استفاده از داروهایی که باعث اعتیاد می‌شود ببرد. داروهای خواب‌آور یا مسکن و آرامبخش مثل شمشیر دولبه عمل می‌کنند هم می‌توانند خاصیت درمانی داشته باشند هم خاصیت مخرب خیلی زیاد همراه داشته باشد. در نتیجه سختگیری ممکن است فرزند به این قرص‌ها رو آورد.
دکتر فروتن با اشاره به شایع‌ترین داروهایی که در بحث اعتیاد مطرح است، افزود: ترامادول در دسته مواد مخدر است و در درازمدت باعث افسردگی و پرخاشگری و اختلال‌های روانی در فرد مصرف‌کننده می‌شود، یکی دیگر از داروهایی که زیاد در اعتیاد مطرح شده قرص ریتالین است که از داروهای آرامبخش است که متخصصان اعصاب و روان برای بیش‌فعالان تجویز می‌کنند این قرص به قرص درس معروف است و تا چند سال پیش به قرص دانشجویی معروف بود و بعدها این قرص بین دانش‌آموزان دبیرستانی هم شیوع پیدا کرد و الان شنیده شده که بین دانش‌آموزان راهنمایی هم استفاده می‌شود، این قرص به عنوان محرک عمل می‌کند و باعث افزایش تمرکز و کمبود خواب در بین مصرف‌کننده می‌شود. این قرص شادی در درازمدت مشکلات فراوانی را ایجاد می‌کند که از جمله آن می‌توان به تشنج و فوت اشاره کرد ضمن آن‌که مصرف این دارو بستر مناسبی را برای استفاده از شیشه فراهم می‌کند.
وی ادامه داد: مبحث بعدی استفاده از آمفتامین‌هاست مثل قرص اکس و… که ایجاد انرژی کاذب در فرد می‌کند و خیلی خطرناک است. امروز این موارد زیاد استفاده می‌شود و آنقدر این مصرف زیاد شده که اکثر جامعه با آثار سوء آن آشنا هستند.
چرا سن اعتیاد کم شده؟!
این روانشناس درباره دلیل اصلی پایین آمدن سن آسیب‌های اجتماعی که اعتیاد یکی از آنهاست نیز معتقد است که رفتن به سمت زندگی صنعتی مهم‌ترین شاخصه این ناهنجاری‌هاست. او در این‌باره می‌گوید: حضور نداشتن والدین در منزل، اشتغال مادران و کوچک شدن فضای خانواده و فرصت کم حضور اعضای خانواده با هم و جابه‌جا شدن نوع ابزار فراغت کودکان و کم شدن درآمد از اصلی‌ترین شاخص‌های صنعتی امروز هستند که اینها در کنار هم باعث می‌شود گروه‌های اجتماعی ما تحت تاثیر این اتفاقات دچار مشکلات شود که اصلی‌ترین مشکل گروه اجتماعی این است الان بر عکس گذشته بچه‌ها در خانواده جمع نمی‌شوند و آنها در شبکه‌های اجتماعی با همسن و سال‌هایشان هستند و این رویه بستر را آماده می‌کند که جوان یا نوجوان دنبال کسب تجربیات جدید و تست آن باشد که اکثرا به استعمال و امتحان مخدر ختم می‌شود.
خانواده با اعتیاد فرزند چه کند؟!
وقتی که یکی از اعضای خانواده بخصوص فرزند خانواده دچار اعتیاد می‌شود قدم اول که خیلی مهم است و خانواده‌ها اکثرا در آن گیر می‌کنند پذیرفتن این اتفاق است. دکتر فروتن با گفتن این جمله اضافه می‌کند: خیلی‌ها نمی‌توانند اعتیاد فرزندشان را بپذیرند و به جای حل مشکل آن را حادتر می‌کنند. در بحث پذیرش باید یاد بگیریم وقتی اتفاقی در اجتماعی می‌افتد همه اعضا مقصر هستند و وقتی فردی در خانواده معتاد می‌شود همه اعضا در این اتفاق دخیل بوده و باید بپذیریم که ما هم مقصر بودیم.
وی ادامه می‌دهد: قدم دوم بعد از پذیرش، پیدا کردن درمان تخصصی و انجام آن برای معتاد است. به هیچ‌وجه نباید با او رفتار قهری کنیم چون سیستم مغزی معتاد دچار تغییرات شده و نمی‌تواند چیزی را تشخیص بدهد بر همین اساس رفتار قهری خانواده برای او مهم نیست و حتی ممکن است این رفتار او را بیشتر در دام اعتیاد فرو برد. وقتی دنبال درمان هستیم باید با مشارکت خانواده و با حضور درمانگر تخصصی این کار انجام شود و معتاد پس از درمان جسمی باید به متخصص روان‌درمانی مراجعه کند، امروزه روش‌های سنتی ترک اعتیاد مثل بستن به تخت جواب نمی‌دهد و باید سم‌زدایی و اقدامات لازم بعدی انجام شود وگرنه ممکن است فرد بعد از ترک ظاهری دوباره به اعتیاد برگردد. حل مشکل اعتیاد فقط جسمی نیست و مهم‌تر از این حل مشکل روحی و ریشه‌یابی دلیل اصلی روی آوردن فرد به سمت اعتیاد است که بعد از مرحله سم‌زدایی باید تحت نظر روانپزشک یا متخصص اعتیاد، درمان شود تا موضوع ریشه‌ای حل شود. در این مسیر باید خانواده کنار فرد معتاد باشد و نباید طردش کنند تا فرد بتواند مشکل روحی خود را حل کند. اما نکته‌ای خیلی مهم در این زمینه وجود دارد و آن توجه به شعاری است که در همه جای دنیا استفاده می‌شود، یعنی همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. من معمولا در محافل دانشجویی مثال می‌زنم که ما دیروز با تریاک و هروئین و امروز با شیشه و اکس و.. طرف شدیم، اما معلوم نیست فردا با چی طرف هستیم از این رو باید برای پیشگیری اطلاعات خانواده‌ها بالا ببریم.
برخورد پس از ترک کردن معتاد
دکتر فروتن تصریح کرد: در بحث برخورد اجتماعی با اعتیاد باید بگویم مردم ما امروز نسبت به اعتیاد تغییر نگرش دادند و به معتاد به عنوان بزهکار نگاه نمی‌کنند و او را بیمار می‌بینند. همین که یاد گرفتیم معتاد را بزهکار نبینیم اولین گام مثبت است، اما باید بدانیم که یکی از بزرگ‌ترین اشتباهات در نوع رفتار با معتادان و ترک‌کننده‌ها تهمت زدن به آنهاست، وقتی معتاد ترک کرده می‌بیند با این‌که ترک کرده جامعه او را نمی‌پذیرد و باز هم به او انگ می‌زند فکر می‌کند فرقی ندارد معتاد باشد یا نه و همین موضوع باعث می‌شود او دوباره به سمت اعتیاد علاقه پیدا کرده و حرکت کند.
متدولوژی زندگی برتر مصطفی فروتن ؛ روانشناس ، مدرس و محقق علوم رفتاری