متدولوژی زندگی برتر مصطفی فروتن ؛ روانشناس ، مدرس و محقق علوم رفتاری
سلامت نیوز: هر از گاهی می‌بینیم که در رسانه‌های کشور آماری جدید از وضعیت سلامت روان به‌ویژه در حوزه زنان منتشر می‌شود که گاهی این اعداد و ارقام با یکدیگر متناقض هستند.نتایج بررسی سال 1384 وزارت بهداشت درباره بار بیماری‌ها نشان می‌دهد که رتبه اول بار بیماری‌ها در زنان ایرانی مربوط به اختلالات روانی- رفتاری و در مردان مربوط به حوادث عمدی و غیرعمدی از جمله تصادفات است و اختلالات روانی رفتاری رتبه دوم بار بیماری را در مردان ایران دارد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از مهرخانه، طبق تعریفی که سازمان جهانی بهداشت برای سلامت داده است، سلامت جسمانی بدون سلامت روانی قابل تعریف نیست. این در حالی است که اختلالات روانپزشکی برعکس بیماری‌های جسمی علاوه بر بیمار، افراد خانواده و جامعه را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و در صورت عدم درمان و تداوم، موجب کاهش بازدهی و توانایی، اخراج از محیط کار و خسارت‌های مادی فراوان می‌شود.
سازمان بهداشت جهانی پیش‌بینی کرده است که تا سال ۲۰۳۰، افسردگی مهم‌ترین بیماری ناتوان‌کننده در کل دنیا خواهد بود که البته بر اساس نظرات بعضی کارشناسان این اتفاق تا سال ۲۰۲۰ رخ خواهد داد.
نتایج بررسی سال ۱۳۸۴ وزارت بهداشت درباره بار بیماری‌ها نشان می‌دهد که رتبه اول بار بیماری‌ها در زنان ایرانی مربوط به اختلالات روانی- رفتاری و در مردان مربوط به حوادث عمدی و غیرعمدی از جمله تصادفات است و اختلالات روانی رفتاری رتبه دوم بار بیماری را در مردان ایران دارد.
کدام آمار را باور کنیم؟
هر از گاهی می‌بینیم که در رسانه‌های کشور آماری جدید از وضعیت سلامت روان به‌ویژه در حوزه زنان منتشر می‌شود که گاهی این اعداد و ارقام با یکدیگر متناقض هستند.
…
پرویز مظاهری، روانپزشک نیز معتقد است که زنان به دلیل هورمون، زایمان و نقش مضاعفی که زن در جامعه و بیرون از خانه دارد، بیشتر دچار افسردگی می‌شود. افسردگی زنان 5 تا 17 درصد و 2 برابر مردان است، اما آمار اسکیزوفرنی و اختلالات دوقطبی در زن و مرد یکسان است. اضطراب در میان زن‌ها بیشتر است؛ به‌طوری‌که 10 تا 17 درصد مردها و 30 درصد زنان اضطراب دارند.
وزارت بهداشت چه برنامه‌ای دارد؟
بیش از 10 سال است که وزارت بهداشت روی لایحه‌ای در مورد سلامت روان کار می‌کند که در آن حقوق بیماری‌های روان مطرح شده است و پس از تأیید در وزارتخانه برای تصویب نهایی به مجلس خواهد رفت. این لایحه که به گفته برخی کارشناسان از سال 81 روی آن کار می‌شود، به دنبال بهبود وضعیت سلامت روان کشور است.
پس از بررسی‌ها و جلسات مختلفی که برگزار شد، سرانجام متن پیشنویس قانون شامل مواردی چون تعاریف، بستری اختیاری، بستری اجباری، درمان جامع‌‌نگر (خدمات در دسترس، توجه به پیشگیری و توانبخشی، خدمات سرپایی، تداوم در مراقبت و درمان و مراقبت متناسب با نیاز بیمار) تشنج درمانی، قیمومیت، گروه‌های ویژه و بیماران کیفری در 10 فصل و 107 ماده برای اولین‌بار در پاییز سال 87 در وزارت بهداشت آماده ارایه به دولت برای ارایه لایحه آن به مجلس شد.
در آخرین تغییراتی که چندی پیش از سوی مسئولان وزارت بهداشت در مورد متن پیشنویس قانون سلامت روان مطرح شد، موضوعاتی مانند ارتقاء جایگاه روانشناسان، حضور کارشناسان سلامت روان به عنوان پزشک اولیه، رعایت حقوق بیمار، بستری اجباری با در نظر گرفتن حقوق بیمار، بهبود شرایط پوشش بیمه‌ای، سرپرستی بیماران روانپزشکی، تخصیص بخش‌های روانپزشکی مخصوص بیماران روانی مجرم و توانمندسازی افراد جامعه در برابر بیماری‌ها دیده می‌شود.
لزوم توجه ویژه به زنان در لایحه
مصطفی فروتن؛ روانشناس و رفتارشناس اجتماعی، در مورد میزان گستردگی اختلالات روانی در گروه‌های زنان و مردان تصریح کرد: به لحاظ بحث فیزیولوژیک و تیپولوژی که بین زن و مرد وجود دارد و با توجه به نوع نگاهی که نگاه جزیی‌نگر و کلی‌نگر محسوب می‌شود، معمولاً نرخ بیماری‌هایی از این دسته در بین زنان تمام کشورها بیشتر است.
او ادامه داد: اساساً نمی توان آماری دقیق از میزان اختلالات روانی در بین زنان و مردان ارایه داد؛ زیرا اگر بخواهیم دسته اختلالات روانی یا مشکلاتی که در دسته بیماری‌های روان تعریف می‌شود را آنالیز کنیم، از یک افسردگی زایمان تا آشفتگی‌های شدیدتر را می‌توان جزو اختلالات در نظر گرفت.
فروتن دلیل اختلالات روانی در زنان را تشریح کرد و گفت: به دلیل تفاوت در بحث غدد، نگرش و جنسیت بین زن و مرد معمولاً شاهد این هستیم که شرایط و ساختار فیزیولوژیک زنان در نوع نگاه به مسایل بیشتر اثر می‌گذارد.
این روانشناس ادامه داد: زمانی‌که می‌گوییم آمار مراجعین زن در بحث بیماری‌ها و نابه‌سامانی‌های روانی بیشتر است، به این معنا نیست که این موضوع قاطعانه درست است، بلکه به این دلیل است که معمولاً مردان به این احساسات خود کمتر دقت می‌کنند و بر این باور نادرست هستند که می‌توانند این وضعیت را ادامه دهند، اما این لزوما به این معنی نیست که نرخ اختلالات کمتر است، بلکه به این معناست که میزان مراجعه زنان بیشتر است.
فروتن در مورد لزوم وجود بخش ویژه‌ای در لایحه سلامت روان برای زنان اظهار کرد: زنان نه تنها محور توسعه خانواده، بلکه محور توسعه اجتماعی هستند؛ زیرا زن بر اثر نقش‌های مختلفی که در طول زندگی خود ایفا می‌کند، تعیین‌کننده فرهنگ اجتماع است؛ در فرهنگ ایثار و شهادت کشور شاهد بودیم که زن‌ها با نوع نگاه و نگرش خود بدرقه‌کننده همسران و فرزندان‌شان به عرصه مقابله و مقاومت در برابر یک تجاوز آشکار بودند. اگر بتوانیم فضای درستی را برای تأمین روانی و رفتاری زن ایجاد کنیم، مسلماً کانون اجتماعی کاملاً متفاوت و امن‌تری خواهیم داشت.
این رفتارشناس افزود: زن به دلیل نقش ظریف و اساسی که در زندگی دارد، به‌راحتی می‌تواند بسیاری از فضاها را برای دیگران تشدید منفی یا مثبت کند؛ به این معنی که حتی بودن یک زن با روحیه خوب در یک محیط کاری تأثیرگذار است، چه برسد به فضای خانه؛ بنابراین زنان جایگاه بسیار ویژه‌ای دارند؛ زیرا تعیین‌کننده فرهنگ یک کشور هستند و به دلیل مشاغلی که در طول ادوار مختلف زندگی‌شان دارند، می‌توانند تأثیر به‌سزایی داشته باشند؛ پس باید در لایحه سلامت روان به صورت کارشناسی باید به این ممیزه توجه شود.
عدم لزوم تفکیک جنسیتی در لایحه سلامت روان!
با وجود اذعان روانشناسان بر لزوم توجه ویژه به زنان در لایحه سلامت روان، اما احمد حاجبی؛ مدیرکل سلامت روان وزارت بهداشت نظر دیگری دارد. او در گفت‌و‌گو با خبرنگار مهرخانه، در این زمینه اظهار کرد: در درجه اول باید این نکته را لحاظ کنیم که این موضوع، قانون بهداشت روان است و در قانون بهداشت روان بحث زن، مرد و کودک مطرح نبوده است، بلکه بحث مربوط به حفظ حقوق بیماران مبتلا به اختلال روانپزشکی بوده است. سؤال من این است که چه لزومی برای جدا کردن زن و مرد وجود دارد؟ این‌که می‌گویند زنان بیشتر دچار اختلالات روانی می‌شوند، دلایل مشخصی دارد. بسیاری از مشکلات هم در مردان و کودکان بیشتر است.
مدیرکل سلامت روان وزارت بهداشت به محتوای لایحه سلامت روان اشاره کرد و افزود: محتوای قانون در مورد بیماران مبتلا به اختلال روانپزشکی است که در این قانون برای آنها موادی دیده شده است تا بتوان از حقوق آنها دفاع و آن را احیا کرد. این افراد آسیب‌پذیر هستند و احتمال برخورد با مشکلات و ضایع‌شدن حقوق‌شان در طول درمان زیاد است؛ به همین منظور قانون از آنها حمایت می‌کند.
او با بیان این‌که آمارهای سلامت روان مشخص است، ادامه داد: در خوشبینانه‌ترین حالت هر دو تا سه سال یکبار بررسی کشوری انجام می‌شود.
ازآن‌جایی‌که نقش و تأثیر زنان در تربیت خانواده و جامعه پررنگ‌تر است و زنان بیش از مردان برای درمان خود به روانشناسان و روانپزشکان مراجعه می‌کنند، حتی اگر بپذیریم که میزان اختلالات روانی بین زن و مرد تفاوت چندانی ندارد، لزوم توجه ویژه نسبت به زنان در لایحه سلامت روان دیده می‌شود.