آنها فقط به تخریب می​اندیشند

شاید شما هم از منظره دیدن کسی که با کلیدش روی ماشین‌ها خط می‌کشد تعجب کنید یا وقتی در اتوبوس نشسته است، صندلی را پاره می‌کند.اینها همان وندال هایی هستند که سایه وار اموال عمومی را تخریب می کنند و اگر از آنها بپرسید چه انگیزه ای از این کار دارند، نمی توانند علت منطقی برای کارشان بیاورند.

گفته می شود علائم این ناهنجاری اجتماعی از نوجوانی آغاز می شود که وندال ها در مدرسه به جان میز و نیمکت می افتند یا با چسباندن آدامس روی دیوار، نوشتن روی دیوار و خط خطی کردن روی نیمکت، خودشان را نشان می دهند.
جالب است کسانی که براحتی دست به تخریب می زنند، جامعه را عامل همه ناکامی ها و بدبختی هایشان می دانند. نوع خطرناک تر وندالیسم، تخریب آثار فرهنگی است که فرد وندال با رنگ زدن یا کشیدن چوب و تیغ این آثار را تخریب و از این راه خشم خود را تخلیه می کند.

برای پیدا کردن وندال ها نیاز نیست زیاد بگردید، کافی است کمی با دقت به اطرافتان نگاه کنید، شاید همین بغل دستی شما که در اتوبوس با گوشی همراهش حرف می زند و با ناخن روی صندلی می کشد، هم وندال است.جوانانی که وسایل بوستان ها یا زمین های بازی را تخریب می کنند و علائم و نشانه های جاده ها، درخت ها و فواره ها را از بین می برند تا آنجا پیش می روند که گاهی ابزار و وسایل مورد نیاز عمومی مانند باجه های تلفن و توالت های عمومی را تخریب کرده و غیرقابل استفاده می کنند آنها که اتومبیل گرانقیمت دارند، مدام شکایت می کنند که بدنه خودروی آنها صدمه می بیند یا لاستیک چرخ هایشان پنچر شده و گاهی شیشه ها و آینه های اتومبیل شکسته می شود.

کلمه وندال مربوط به قرن پنجم میلادی است که گروهی از ژرمن ها با وحشیگری به سرزمین های اطراف حمله و آنچه را امکان بردنش نبود، تخریب می کردند.اما چرا وندالیسم شکل می گیرد؟

در این باره دکتر مصطفی فروتن، روان شناس علوم رفتاری معتقد است وقتی امکان بیان هیجان و احساس نبوده و جایی نباشد که فرد بتواند هیجان های خود را تخلیه کند، از راه آسیب رسانی به اموال عمومی این هیجان را ابراز می کند، البته گاهی هم این تخریب به علت عقده و کینه است و برای ابراز خشونت. مانند زمانی که تماشاگران فوتبال اتوبوس ها و صندلی های ورزشگاه را خراب می کنند.
او ادامه می دهد: این گروه که از دیدگاه جامعه شناختی به عنوان وندال شناخته می شوند، اغلب بزهکار هستند و با رویکرد عمدی نسبت به تخریب رساندن اموال عمومی اقدام می کنند، چون با تمام نمادهای زیبا و کاربردی مشکل دارند.

وندال ها چه کسانی هستند؟

براساس پژو هش های انجام شده کودکان، نوجوانان و جوانان بین سنین ده تا 25 سال بیش از دیگر گروه های سنی به وندالیسم روی می آورند و از آنجا که به علت شرایط فرهنگی و اجتماعی، مردان آسان تر می توانند خشم خود را با تخریب اموال عمومی ابراز کنند، وندالیسم در مردان بیشتر دیده می شود.همچنین موارد وندالیسم در مناطق شهری به مراتب بیش از مناطق روستایی است. در شهرها به علت تراکم جمعیتی، وجود پاره فرهنگ های مختلف، کاهش ارزش ها، رقابت های فردگرایی، بیگانگی و جداافتادگی فرد از جامعه و هنجارهای اجتماعی بیش از مناطق روستایی مشهود است. از سوی دیگر بیشتر وندال ها، مجرد و از نظر تحصیلی ناموفق هستند، بیشتر آنها با سرخوردگی ها، شکست ها و ناکامی ها در زمینه های مختلف تحصیلی، حرفه ای، مالی و اجتماعی و خانوادگی مواجه هستند و دارای شخصیتی پرخاشگر، بی ثبات، ضدجامعه، نامطمئن، کینه جو، ناآرام، انتقامجو و در عین حال مایوس هستند.آنان متعلق به خانواده های از هم پاشیده و دارای مناسبات و روابط خانوادگی نامطلوب با تجارب ناموفق از فرآیند جامعه پذیری فرهنگ پذیری اند.

همچنین به گفته فروتن، این افراد به قانون دلبستگی ندارند و احساس مسئولیت نمی کنند. فقط در پی ارضای فوری خواسته های خویش هستند، هر مانع آنان را به سرعت تحریک و پرخاشگر می کند، بسادگی به خشونت دست می زنند، قدرت صبر کردن و تعویق خواسته هایشان را ندارند و به علت کینه ای که نسبت به جامعه دارند، مظاهر زندگی اجتماعی را تخریب می کنند. او تاکید می کند پیدا کردن سرمشقی برای رفتارهای شایسته در محیط خانواده نخستین گام در پیشگیری از وندالیسم است.

علل رفتار وندالیستی

علل مختلفی برای بروز رفتار وندالی وجود دارد که فروتن در توضیح آن می گوید: تجارب نخستین دوران کودکی، طلاق وجدایی والدین، تنبیه بدنی توسط والدین و داشتن والدین مجرم و بی بندوبار، عوامل ژنتیک و وراثتی یعنی عقب افتادگی ذهنی یا داشتن شخصیت ضداجتماعی و انتقامجو در این مورد بسیار موثر است، اما بتازگی باید عوامل اقتصادی را هم به آن اضافه کرد.

وندال ها و آسیب های اجتماعی

در پژوهشی که در دانشگاه تهران انجام شد و خبرگزاری ایسنا هم آن را منتشر کرد، بیشترین تخریبی که وندال ها در جامعه شهری تهران داشتند، بر کیوسک های تلفن بوده است. فروتن می گوید: وندالیسم یک آسیب اجتماعی است که مصادیق آن در دل جامعه است و آسیب های پنهان دارد که بسیار عمیق است. به نظر او، وندال ها در حقیقت قصد انتقامگیری دارند.

البته وندال ها معمولا گروهی و آن گونه که فروتن می گوید بدون هدف و نیت خاصی اقدام به تخریب می کنند و البته میزان تخریب به قوای روانی و تحصیلات فردی بستگی دارد. از دیدگاه روان شناسی، وندال ها خشمی پنهان دارند و این خشم سرکوب شده را با تخریب اشیا نشان می دهند. فروتن یادآور می شود پرخاش نسبت به افراد «سادیسم» است، اما پرخاشی که نسبت به اشیا باشد، «وندالیسم» نامیده می شود.

مجازات برای وندال ها

به نظر می رسد کسانی که روی دیوارها نقاشی می کنند یا اموال عمومی را صدمه می زنند، براحتی این کار را انجام می دهند چون هیچ قانونی برای مجازات آنها وجود ندارد اما در هر جامعه با توجه به قوانین موجود در آنجا و به تناسب نوع خرابکاری های وندال ها مجازاتی برای انجام این قبیل اقدامات مخرب تعیین شده است.در ایران هم براساس ماده 558 قانون تعزیرات، هر فرد که به ابنیه و مجموعه های فرهنگی و تاریخی با اشیای منصوبه در آنها خرابی وارد کند، علاوه بر الزام جبران خسارت وارده، به حبس از یک تا ده سال محکوم می شود.
همچنین براساس ماده 678 قانون تعزیرات، هرکس در تأسیسات مورد استفاده عموم از قبیل شبکه های آب، برق، تلگراف، تلفن و علائم راهنمایی رانندگی مرتکب تخریب یا از کار افتادن شود، بدون آن که قصد اصلی اش اختلال در نظم هم باشد، مستحق سه تا 10 سال حبس است اما همین ماده قانونی نیز اجرا نمی شود چرا که نه متخلفان و نه نیروهای امنیتی، این عمل را جرم واقعی تلقی نمی کنند.

این روان شناس علوم رفتاری می گوید: با وجود همه این قوانین و مجازات هایی که برای پدیدآورندگان وندالیسم در نظر گرفته شده است، تنها راه حل برای این پدیده مخرب اجتماعی، تخلیه ناهنجاری ها در زمان و مکان مناسب از سوی افراد و آموزش های لازم به آنها از سوی خانواده و جامعه است؛ زیرا واقعیت این است که برخوردهای جبری و آمرانه هیچ وقت موجب ریشه کنی وندالیسم در جوامع بشری نشده و حتی در مواردی نیز به تشدید این رفتارهای ناهنجار منجر شده است. او تاکید می کند: نباید وندال ها را پس از آزادی از بیمارستان رها کرد، چون آنها خشم پنهان دارند که بسیار خطرناک است.

درمان وندال

آن گونه که عنوان می شود علائم وندالیسم تا بیست و پنج سالگی است و بعد از آن ادامه پیدا نمی کند، اما آیا بعد از آن، این بیماران به خودی خود درمان می شوند؟ در این خصوص فروتن می گوید: وندالیسم درمان ندارد و پس از بیست و پنج سالگی هم به شکل دیگری خود را نشان می دهد، اما ما باید این نابهنجاری ها را از درون جامعه ریشه یابی کنیم. ایجاد بستری که فرد بتواند خود را اثبات کند و کمبودهایش پاسخ داده شود، می تواند از بروز اعمال خشونت بار و مخرب جلوگیری کند؛ برای مثال مکان های مناسب برای ایجاد خلاقیت و بروز استعدادهای نهفته شخصی برای نوجوانان و جوانان می تواند عامل مهمی برای جلوگیری از بروز چنین خلاف هایی باشد. همچنین برای درمان وندالیسم باید هم در خانواده و هم در اجتماع، زمان ها، مکان ها و فرصت هایی فراهم آید تا افراد بتوانند به نحو درست و صحیحی هیجان های طبیعی و مثبت خود را تخلیه کنند.در این باره فروتن توضیح می دهد: در خانواده، والدین می توانند زمینه هایی فراهم آورند تا کودکان فعالیت ها و رفتارهایی را که می خواهند، انجام دهند. همان گونه که والدین برای بازی کودکان خود اسباب بازی تهیه می کنند، باید فرصت هایی را هم فراهم آورند تا هیجان آنها تخلیه شود.

به گفته این روان شناس، در بسیاری از کشورهای دنیا دولت به طور غیرمستقیم در این گونه موارد دخالت می کند و تا حدودی جنبه های قانونی به آن می بخشد. به طور مثال در هند، روزی از سال جشن رنگ است که در آن روز افراد مجازند با رنگ های گیاهی، دیگران را به هررنگی که می خواهند، درآورند و از این طریق هیجان شان را تخلیه کنند. در کشور ما نیز جشن هایی وجود دارد که با برنامه ریزی درست برای آنها، می توان آن جشن ها را به بهانه ای برای تخلیه این هیجان ها تبدیل کرد. وقتی این مورد به صورت قانونی در آن روز سال وجود دارد، نوجوانان و جوانان و دیگر اقشار جامعه نیز که قصد انجام دادن چنین کاری را دارند، تحمل می کنند تا در فضای مناسب به خواسته های خود بپردازند. برای نمونه در کشور اسپانیا در جشن روز گوجه فرنگی به همدیگر گوجه پرتاب کنند تا از این طریق به شادی و تفریح بپردازند؛ به همین علت دولت برای فراهم کردن شرایط مناسب تخلیه هیجان در این جشن، روز پیش از جشن مقدار زیادی گوجه تهیه می کند ودراختیارمردم قرارمی دهد تا بهتر بتوانند مراسم را برگزار کنند.

فروتن آموزش در مدارس و دانشگاه ها، بازبینی قوانین مدنی، تشدید نظارت منطقی و افزایش رفاه اجتماعی را موثر می داند.

روزنامه ایران